Jakimi rozkazami mnisi służyli w przeszłości Brzeszczanom?

Klasztory różnych zakonów są wizytówką wielu starych europejskich miast. Brześć nie jest wyjątkiem: przed budową twierdzy mieszkańcy służyli braciom i siostrom z siedmiu wspólnot klasztornych.

Augustyńczycy

Jest to umowna nazwa dla całej rodziny zakonników żyjących według statutu św. Augustyna. W Brześciu służył braciom augustianom z zakonu pustelników św.

W okresie świetności wiele uwagi poświęcono prostemu życiu w klasztorze i modlitwie w okiennicy. Dzisiaj mnisi pracują w oddziałach, szkołach, uczelniach i na misjach. Augustyniści noszą czarne szaty, w gorących krajach - białe z kapturem i skórzanym pasem.

W Brześciu bracia Augustianie pojawili się na początku XV wieku. Byli pierwszymi mnichami, którzy osiedlili się w mieście. Wiadomo, że ich klasztor posiadał własną bibliotekę, ogród i ogród warzywny. Budynek był dwukondygnacyjny, znajdował się na terenie dzisiejszego kościoła garnizonowego Mikołaja w twierdzy.

Kiedy w okresie międzywojennym odbudowano go jako kościół katolicki św. Kazimierza, architekt Julian Lisecki starał się nadać mu utracone cechy kościoła augustianów.

Dominikanie

Pełna nazwa to Order Kaznodziei, po łacinie Ordo predicatorum, stąd skrót OP. Ponieważ "dominikanie" mogą być pisane oddzielnie jako "domini canes", bracia otrzymali tytuł "pies Pana", dosłowne tłumaczenie z łaciny. Pies z latarką w zębach nadal jest uważany za jeden z symboli Zakonu.

Jego założycielem był św. Dominik de Guzman z Caleruega w Hiszpanii. Stworzone przez niego społeczeństwo zostało zatwierdzone przez Rzym w 1216 roku. Ten żebraczy zakon pojawił się na fali odnowy życia kościelnego na Zachodzie. 

Pierwsi bracia uważali, że ich priorytetem jest życie monastyczne w ewangelicznym ubóstwie i prostocie, głosząc Ewangelię w każdy możliwy sposób. Z czasem dominikanie stali się mnichami czysto miejskimi i często wykładali na uniwersyteckich wydziałach teologicznych. Dużo czasu poświęcono na badania, edukację, pracę misjonarską i walkę z herezją.

Bracia ubrani byli w biały strój. Składa się z szerokiej tuniki z kapturem, skórzanego pasa, szkaplerza (długi wąski pasek materiału pokrywający plecy i klatkę piersiową) i peleryny (poduszka na ramię). Na uroczystości Dominikanie noszą czarną pelerynę z kapturem. Różaniec jest zazwyczaj przymocowany do pasa - różaniec do modlitwy.

W Brześciu, już w XVII wieku, powstał klasztor braci kaznodziei. Miał swoją własną nowość - miejsce, gdzie wychowywali się tylko bracia, którzy wstąpili do Zakonu. Świątynia klasztorna była ostatnią zamkniętą podczas budowy twierdzy. To się stało w 1857 roku. Wcześniej była to parafia. To właśnie w kościele dominikańskim zachował się obraz Matki Bożej Brzeskiej, który obecnie znajduje się w kościele parafialnym na placu Lenina.

Jezuici

Pełna nazwa Zakonu brzmi Society of Jesus or Societas Jesu (skrót od SJ) w języku łacińskim. Został założony w 1540 r. przez Hiszpana Ignacego Loyolę, który przeżył osobistą konwersję. Członkowie Zakonu są zwykłymi klerykami, tzn. nie żyją w ścisłej migawce, ale prowadzą działalność społeczną. Oni noszą zwykłą katolicką sutannę kapłańską. Przy okazji, obecny papież Franciszek jest jezuitą.

Jezuici stali się sławni jako misjonarze: to oni sprowadzili chrześcijaństwo do krajów azjatyckich. Odgrywały one również znaczącą rolę w kontrreformacji, stawiając na edukację. Mnisi otworzyli swoje szkoły, college'e i uniwersytety. Zabrali tu uczniów różnych wyznań. Nawet teatry często działały pod uczelniami.

Jezuici przybyli do Brześcia na początku XVII wieku na zaproszenie biskupa Łucka. Od 1621 roku w mieście działała już świątynia jezuicka. Dzięki Sapegasowi w klasztorze założono kolegium. Była tam również biblioteka z czytelnią i apteka. W Brześciu mnisi urządzili nie tylko ogródek na spacery, ale i ogródek apteczny z ziołami leczniczymi. Co ciekawe, jezuici brzescy posiadali całe wsie i folie, tawerny, fabryki cegieł i browarów, a nawet warsztaty naprawy statków i obróbki drewna.

Po wybudowaniu twierdzy, klasztor został zamieniony na dom komendanta. Później używany jako biuro inżynieryjne. Resztki majestatycznych budowli jezuickich można dziś zobaczyć pod pomnikiem "Odwagi" za Wiecznym Płomieniem i na prawo od niego.

Bernardyna

Jedna z gałęzi nędznego zakonu franciszkańskiego, założonego przez św. Franciszka z Asyżu na początku XIII wieku. Tak się złożyło, że w XVI wieku zakon został podzielony na trzy części: konwencjonalni - bracia "szarzy" (przez kolor szaty), kapucyni i bernardynowie - tak więc na naszych ziemiach nazywano ich "brązowymi" franciszkanami (znów przez kolor mieszkania).

Bernardyni (w skrócie OFM od łacińskiego Ordo fratrum minorum) wyróżniają się ścisłym przestrzeganiem pierwotnych statutów świętego Franciszka. Braterstwo i ubóstwo to ich cechy wyróżniające. Zakon ma dwie gałęzie - męską i żeńską. Mnisi mają ciemnobrązowy pokrój i są otoczeni białą liną z trzema guzkami na końcu. Obecnie mnisi bernardyńscy zajmują się głównie działalnością duszpasterską w parafiach założonych pod ich klasztorami.

W Brześciu powstały natychmiast dwa klasztory bernardynów - jeden męski i jeden żeński. Budynki znajdowały się na obecnej Wyspie Szpitalnej (wówczas Wołyńskie Przedmieście) i tworzyły teren. Klasztory miały własne ogrody, a mnisi mieli nawet własną piekarnię.

Po wybudowaniu twierdzy klasztor został zaadaptowany dla korpusu kadetów, w klasztorze otwarto szpital. Dzisiaj ruiny klasztoru Bernardynów są uważane za najstarszy zachowany zabytek ze starego Brześcia.

Trinitaria

Nieco złożony akronim OSST oznacza łacińską nazwę Ordo Sanctissimae Trinitatis - Zakon Trójcy Świętej. Pojawił się w XII wieku we Francji.

Cel Zakonu jest bardzo egzotyczny, ale dla tej epoki jest to całkiem zrozumiałe. Bracia zajmowali się głównie okupem chrześcijańskich więźniów z niewoli muzułmańskiej. Trynitaryści przywieźli również do swojej ojczyzny biczowane kapliczki - ikony i figury otoczone kultem wiernych.

Trinitarianie uwalniają teraz ludzi od alkoholu, narkotyków i prostytucji. Zakonnicy tego zakonu często służą jako kapelani więzienni, prowadzą działalność misyjną, pracują w ośrodkach rehabilitacyjnych dla osób niepełnosprawnych, bezdomnych i ubogich.

Ich strój jest prawie dokładnie taki sam jak habit dominikański. Wyjątkiem jest niebieski i czerwony krzyż na przedniej stronie szkaplerza.

Brzeski Klasztor Trynitarny pojawił się na przedmieściach Kobryna w pierwszej połowie XVIII wieku i działał tylko przez około sto lat. Osobliwością klasztornej świątyni był fresk na głównej fasadzie: Maurowie trzymają więźnia chrześcijanina. Później zastąpiono go wizerunkiem krzyża.

Basiliana

Albo bazylianie - ten grecko-katolicki zakon został nazwany imieniem św. Bazylego Wielkiego, który stworzył jeden ze statutów zakonnych chrześcijańskiego Wschodu. W tradycji łacińskiej OSBM - Ordo Sancti Basilii Magni, czyli Zakon Świętego Bazylego Wielkiego.

Zapał tego zakonu na naszych ziemiach był w obrządku bizantyjskim, który zakonnicy utrzymywali nawet po podpisaniu unii kościelnej w Brześciu w 1596 roku.

W XVIII w. wszystkie klasztory w Rzeczpospolitej były bazylianami, w tym klasztor Żirowiczów. A sieć szkół klasztornych konkurowała z instytucjami jezuickimi pod względem ilości i jakości. Bracia prowadzili biblioteki i zajmowali się wydawaniem książek.

Dziś Bazylijczycy noszą zwykły czarny wagon z szerokim czarnym pasem i białym kołnierzem. Są oni znani jako duchowni, spowiednicy, misjonarze, wychowawcy, a nawet publicyści. Działają one głównie w parafiach przy swoich klasztorach. Prowadzą ćwiczenia duchowe i pracują z młodymi ludźmi. Zgodnie z tradycją organizują własne wydawnictwa.

W Brześciu Bazylijczycy pojawili się około 30 lat po podpisaniu związku. Ale ich kościół był drewniany do połowy XVIII wieku. Obok świątyni znajdował się budynek klasztorny. Podczas budowy twierdzy świątynia została przebudowana na Biały Pałac, a w latach 50. XX wieku została rozebrana. Jednak kontur ruin nadal wyraźnie wskazuje na sakralny charakter budynku.

Brigittes

Zakon ten został założony przez św. Brygitę Szwedzką w XIV wieku. Jego twórca zakładał, że zarówno mnisi, jak i mniszki będą mieszkać w pobliżu, ale z czasem zakon stał się wyłącznie kobietą.

Od tego czasu styl życia brygadeli prawie się nie zmienił. Siostry żyją w ścisłym zamknięciu i nie opuszczają klasztoru bez ważnego powodu. Zachowują ścisłą ciszę - podczas wspólnego odpoczynku można rozmawiać dwa razy dziennie. Siedem razy dziennie mniszki modlą się Liturgią Zegara.

Ponieważ wspólnota Brigitte jest kontemplacyjna i samotna, działalność sióstr nie wykracza poza mury klasztoru. Wewnątrz społeczności, zakonnice pracują głównie w domu i ogrodzie, istnieje możliwość pracy intelektualnej. W Szwecji siostry obsługują również dom gościnny w swoim klasztorze.

W Brześciu brygady pojawiają się od XVII wieku. Ich klasztor zyskał swoją smutną chwałę, gdy po wybudowaniu twierdzy otwarto w nim więzienie.

W tekście wykorzystano ilustracje Alexandra Nevara, Iriny Ławrowskiej.